Η Προσβολή - The Insult - L'insulte (2017)

Όταν η λεκτική αντιπαράθεση ανάμεσα σε έναν Λιβανέζο φανατικό χριστιανό κι έναν Παλαιστίνιο πρόσφυγα κλιμακώνεται, η υπόθεση φτάνει στο δικαστήριο και παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Το άλυτο μεσανατολικό πρόβλημα γίνεται με έντεχνο, συγκινητικό όσο και διδακτικά «χολιγουντιανό» τρόπο πεζή καθημερινότητα μέσα από ένα καλογραμμένο δικαστικό δράμα, υποψήφιο για ξενόγλωσσο Όσκαρ και βραβευμένο στο Φεστιβάλ Βενετίας.


Η «Προσβολή» αποτέλεσε τη φετινή έκπληξη των οσκαρικών υποψηφιοτήτων στην ξενόγλωσση κατηγορία, καθώς η είσοδός της στην πεντάδα, η οποία ήταν και η πρώτη στην ιστορία για λιβανέζικη ταινία, άφησε έξω φαβορί όπως το «Μαζί ή Τίποτα» του Φατίχ Ακίν και το «Foxtrot» του Σάμιουελ Μάοζ. Όποιος όμως γνωρίζει τα κριτήρια των μελών της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και δει το φιλμ του Ζιάντ Ντουεϊρί, σκηνοθέτη του πολιτικού θρίλερ «Η Επίθεση» (2012) και βοηθού καμεραμάν σε ταινίες του Κουεντίν Ταραντίνο, θα καταλάβει αμέσως το προφανές της επιλογής. Όπως και η «Επίθεση», η «Προσβολή» είναι ένα –λιγότερο αγωνιώδες– κοινωνικοπολιτικό δράμα, το οποίο μέσα από μια ανθρώπινη­ ιστορία-ταξίδι αυτογνωσίας επιχειρεί να περιγράψει τον αέναο κύκλο αίματος που «σφίγγει» την καθημερινότητα στη Μέση Ανατολή.

Κομμάτι της και αυτή του Λιβάνου, όπου χριστιανοί και μουσουλμάνοι­ συμβιώνουν με ένταση μέσα σε ένα μωσαϊκό εθνών, γλωσσών, ηθών κι εθίμων. Έτσι αυτό που ξεκινάει ένα πρωί ως απλή αντιπαράθεση ανάμεσα σε έναν Λιβανέζο φανατικό χριστιανό, του οποίου η (παράνομη) υδρορροή ρίχνει νερά στο δρόμο, κι έναν Παλαιστίνιο πρόσφυγα, μηχανικό ο οποίος επιβλέπει τα έργα που γίνονται μπροστά από την εν λόγω πολυκατοικία, μετατρέπεται σε λογομαχία, λεκτική προσβολή, ανεπιτυχή προσπάθεια συμβιβασμού, χειροδικία και τελικά προσφυγή στη δικαιοσύνη. Μόνο που στη δικαστική αίθουσα, ενώ το αρχικό ζητούμενο δεν είναι παρά μια συγγνώμη, μεταφέρονται ολόκληρη η πρόσφατη Ιστορία της χώρας και το άσβεστο μίσος το οποίο αυτή έχει κληροδοτήσει στα αλληλοσπαρασσόμενα παιδιά της.


Επιδέξιος σεναριογράφος και σκηνοθετικός αφηγητής, ο Ντουεϊρί περιγράφει στην ψυχολογική λεπτομέρειά τους τους πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες (βραβείο ερμηνείας­ για τον «Παλαιστίνιο» Κάμελ Ελ Μπάσα στο Φεστιβάλ Βενετίας) και κλιμακώνει έντεχνα τη μεταξύ τους αντιπαράθεση. Προσθέτει έναν αριστουργηματικά «γκρίζο» ως προς τα κίνητρα και τις πρακτικές του συνήγορο πολιτικής αγωγής, εμφυτεύει παράπλευρα στη βασική διαμάχη ηθικά διλήμματα, όπως αυτά που γεννούν η γέννηση της κόρης του κατηγόρου και οι επαγγελματικές πιέσεις τις οποίες δέχεται ο κατηγορούμενος, και κορυφώνει την ένταση εισάγοντας σοκαριστικά ιστορικά ντοκουμέντα που ανάγουν το προσωπικό σε κοινωνικό και το ψυχολογικό σε πολιτικό.

Όλα αυτά γυαλισμένα με «χολιγουντιανή» κινηματογραφική καθαρότητα, η οποία αφήνει ελάχιστα πράγματα για τη φαντασία του θεατή και μιλάει για μια πολύπλευρη σύγχυση τραβώντας ξεκάθαρες ιδεολογικές γραμμές (οι άνθρωποι μπορούν να συνεννοηθούν, οι πολιτικές τους όχι), ενώ κάποιες φορές φτάνει στα όρια της απλοποίησης και του διδακτισμού. Το δε άψογα στημένο δράμα, για να γίνει πιο συγκινητικό και αγωνιώδες, επιστρατεύει συμπτώσεις οριακά πειστικές μα τόσο οσκαρικά λατρεμένες (η σχέση των δύο συνηγόρων, το αμάξι που δεν παίρνει μπροστά…)